علت اصلی وجود فساد اقتصادی در ایران:

اول تناقض ساختارهای قانونی با هنجارها و سازوکارها.هر جا ساختار نداشته باشیم، درآمد داشته باشیم زمینه برای تحصیل مال نامشروع فراهم می آید.

دوم.درآمدهای کلان نفتی  سبب شده است که جدا از اقتصاد رسمی اقتصادی پنهان داشته باشیم که بی حساب و کتاب پول گیر خیلی ها می اندازد.

مسئله اینست که در قانون های ایران هنوز تعریفی برای مفاسد اقتصادی ارائه نشده است.هرکس کار اقتصادی می کند اضطراب این را دارد که ممکن است دادگاه ویژه جرایم اقتصادی وی را احضار کند.سرمایه نیز هوشمند است هرجا احساس کند ناامن است سریع از آنجا خارج می شود.ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی داریم ولی نمی داند با چه کسی برخورد کند.

موضوع علم اقتصاد تولید/توزیع ثروت است.که این موضوع به عدالت توزیعی تنه می زند.این در حالی است که هنوز تعریف درستی از عدالت نداریم.عده ای هدفمند کردن یارانه ها را عدالت می دانند و عدّه ای ناعادلانه.

هر مدلی یک سری فرضیه هایی دارد که این فرضیه ها را باید به هنجارها(norm)تبدیل کنیم.این هنجارها برای تحقّق به regulationنیاز دارد.این گونه است که از مدل اقتصادی لیبرال(مدل بازار آزاد رقابتی) قانون رقابت، شورای رقابت، قانون ضداعتماد(anti trust law)بیرون می آید.

غیر از کشورهای نفتی regulationها متناسب با رشد و خواست جامعه ایجاد می شوند.اگر مالکیت محترم شد قانون تجارت ترقّی می کند.

امّا در کشور ما اتفاقات جالبی افتاد.قانون تجارت ما ترجمه کد ناپلئون می باشد.این قانون متاثر از فضای آن زمان اروپا مبتنی بر اندیشه های آدام اسمیت(اندیشه های لیبرالیستی) در سال 1807 نوشته شده است.اندیشه های لیبرالیستی حداقل وظیفه را برای دولت در سیستم اقتصادی تعریف می کنند.

از طرفی قانون عملیات بانکی و لایحه ملّی کردن بانکها به تصویب رسید و تا به امروز اجرایی شده است.سازوکارهایی کاملاً سوسیالیست

اینجا یک تناقض بین سیستم قانونی با هنجارها و سازوکارها پیش می آید.سیستم قانونی لیبرال در تناقض با سازوکارهای سوسیالیست.

قانون تجارت ما لیبرال است ولی با مدل اقتصادی سوسیالیست همه نهادها را دولتی کرده ایم.این یعنی فساد در مهندسی اجتماعی

اما چرا با توجه به این ساختار داغون هم چنان پابرجاهستیم؟ جواب این سوال در سال 1352 نهفته است.تا پیش از تشکیل اُپک نفت را به قیمت یکی دو دلار می خریدند.تشکیل اُپک سبب سرازیر شدن درآمد کلان نفتی به کشورهای نفت خیزی چون ایران گشت.این یعنی اینکه بدون اینکه ساختار سالم و متناسب اجتماعی بسازیم پول گیرمان آمده است.این ساختار فاسدی که قبلا ذکر شد پول نامشروع و زحمت نکشیده ای گیر خیلی ها می اندازد.

بین تجّار معروف است که هیچ جای دنیا بی حساب پول گیر نمی آید.امروز اگر حساب بازکنی فردا 2میلیارد در حساب بریزی کسی ازت نمی پرسد از کجا آوردی.نظارت ها باید فرآیندی شوند نه موردی.

اگر باران به شدّت بیاید و قبلش در  زمین شیارهایی ایجاد نکرده باشیم که آب از درون آنها راه بیابد سیل راه می افتد و این سیل همه چیز را سر راهش خراب می کند.وقتی پول نفت داریم ولی ساختار مهندسی شده و فناوری اجتماعی نداشته باشیم فساد راه می افتد.یک پروژه 5میلیاردی را به یک شرکت بی ساختار می دهیم که شب قبل از بستن قرارداد توسط چند نفر که در دستگاههای مختلف مشغول بوده اند می سپاریم.و این به غیر از فساد اسم دیگری ندارد.

از طرفی شرایط تحریم برای خیلی ها نان شده است.عده ای یک دکل 100میلیون دلاری را 170میلیون دلار از چین وارد می کنند.تحریم بهانه ای برای دور زدن ساختارهای قدیمی شده است تا کارهایمان برای امریکا قابل پیش بینی نشود چرا که ساختار کارها را قابل پیش بینی می کند.

جمع بندی:

.مزیت شرکت شِل و p.pنیروی انسانی متخصص آنست.یعنی چند تا آدم دارد؟

نیروی متخصص ما نابود شد.یا از گوشت نذری(درآمدهای کلان نفتی که در این دولت زیاد شد استفاده کرد) یا چون دید دیگران می خورند و خودش بهره ای نمی برد کار نمی کند.

راه حل:

1-    ایجاد سیستم اقتصادی غیروابسته به نفت.

2-    ایجاد نظارت فرآیندی نه نظارت موردی

3-    هم سو کردن ساختارهای قانونی با سازوکارها.این مورد از تهیه سازوکارها و مدل اقتصادی اسلامی و نیز تولید قوانین در زمینه اقتصاد اسلامی به وجود می آید.

4-    اعطای پروژه های نفتی به شرکت های متخصّص در زمینه نفت