نظریه های امنیت داخلی- جلسه اول

کلاس نظریه های امنیت داخلی – تهران

جلسه اوّل14/11/92: سیر تحوّل موضوع امنیت

محورهای اصلی درس

• شناخت امنیت
• ویژگی های امنیت
• انواع نظریه ها و شاخص های آن
• نگاه اسلامی ایرانی به امنیت
• نقد و بررسی دیدگاهها
•  استراتژی و امنیت عملی و راهبردی حوزه داخلی و نه بین المللی

•  تعریف
• مکاتب و اندیشه های موجود
•  

 

مقدمه:

اولین مقوله امنیت اینست که از یک وضعیت خبر می دهد.النعمتان مجهولتان الصحۀ و الامان: دو نعمت ناشناخته اند؛ سلامت و امنیت.

امنیت و جنس و فلسفه آن از یک نیازهای اساسی بشری است و از نیاز  ضروری و ذاتی است چه در  حیات فردی و چه در حیات اجتماعی.

در نگاه دینی و غیر دینی هر دو نگاه امنیتی وجود دارد چه از ابتدای شیطان و هابیل و قابیل چه از  حیوانات درنده و انسانهای اولیه که مطرح است.

تعریف امنیت:

امنیت وضعیتی (عینی-ذهنی) است مبتنی بر نیاز ذاتی انسانها.

که چند ویژگی دارد:

• ویژگی های امنیت
• 1- نسبی بودن

هر بازیگری امنیت خودش را دارد و به نسبت بازیگران امنیت ها تعریف می شود و  متناسب با آنهاست. مثلا یک مقوله ممکن است برای من امنیت باشد برای شما ناامنی.

مثلا حضور نیروهای امریکا برای کشوری  مثل عربستان امنیت و برای کشوری دیگر(ایران)ضد امنیت می باشد.

2-زمینه وند بودن(contextual)

شرایط و ملاحظات و ضوابط هر مکان در شکل گیری امنیت آن جامعه اثر  دارد.پدیده  پدیده زمینه وند متاثر از شرایط اجتماعی خودش می باشد.

مثلا توسعه برای هر کشوری معیارهای خاصی دارد.چون معیاری است زمینه وند.

 

آزادی در ایران و انگلستان متفاوت است.چون این معیار نیز زمینه وند می باشد.

ضرورتاً  نظریات مختلف منطبق با ایران نیستند چون شرایط اجتماعی آن نظریه را ندارد.ممکن  است جایی نظریه ای امنیت زا بوده در جای دیگر امنیت زدا

3-احساسی بودن

امنیت 2بخش و بُعد دارد:

الف.عینی(objective):مثلا کم کردن سرانه دزدی  و سرقت

ب.ذهنی(subjective):مثلا احساس امنیت کردن

این 2بعد لزوما با هم مساوی نیست.

احساس امنیت:

 دلالت بر برداشت هر بازیگر از وضعیت امنیتی خودش دارد.

از امنیت که صحبت می شود همیشه عینی نیست بلکه ذهنی هم هست و احساس امنیت در اینکه  امنیت وجود دارد یا خیر موثر است.

احساس امنیت مربوط به حوزه روانشناسی است.

این بُعد معادلات امنیتی را پیچیده می کند.

فرهنگ ها در امنیت مهم هستند.برخی کارشناسان امنیت می گویند می بایست موضوع فرهنگ امنیتی یک جامعه به عنوان مبحث پیشینی مورد مداقّه قرار گیرد.

امنیت به شدت احساسی است.

4- در هر تلقّی از آن ارتباطی با تهدید دارد:

• تهدید را خطر نسبت به منفعت یک بازیگر می دانند.
• تهدید به معنای مخاطره نسبت به منافع در تمامی نظریات امنیت حضور دارد.با این تفاوت  که در پاره ای از نظریات شرط لازم است نه کافی.
• در سایر نظریات شرط کافی است.در این نظریات امنیت=نبود تهدید.تفاوت در میزان تهدید  است نه اصل تهدید.اگر امنیت باشد.

5-متحول بودن و متغیر بودن امنیت:

• امنیت حدّ یقف ندارد.به هر بخشی برسی بخش بالاتر مهم می شود.امنیت اشباع نمی  شود.نمی شود به امنیت مطلق رسید
• امنیت سلسله مراتبی است.مثلا اگر امنیت داخلی ایجاد شد می روی دنبال امنیت منطقه ای ، جهانی .
• امنیت ویژگی های دیگری هم دارد
• سطوح امنیت

• 1- امنیت خارجی
• 1- 1امنیت جهانی       
• منطق 2حوزه globalوworld باهم متفاوت است

          GLOBAL         :امنیت جهانی از زمانی که جهانی شدن مطرح شده ایجاد گردید.

.رسیدن به جامعه ی واحد جهانی و نظام بین الملل جامعه ای شبکه ای می  شود.چون فناوری مرزها را کمرنگ می کند و مثل یک دهکده می کند.حاکمیت ملی در  اینجا معنایی ندارد.

وضعیتی است که در آن حاکمیت ملّی در ضعف است. همه یک خط را باید بپذیرند.

• World: امنیت در وضعیتی است که در آن حاکمیت ملّی وجود دارد ولی یک مسئله امنیتی برای  جهان مهم است مثل قاچاق مواد مخدر که همه در پی مقابله اند.اختیارات دولتی هنوز وجود  دارد و می تواند بپذیرد یا نپذیرد
•  اگر حاکمیت ملی در امنیت باشد می توان امنیت را در سطوح بین المللی و منطقه ای  و بین منطقه ای مطالعه کرد ولی اگر حاکمیت ملّی در ضعف باشد دیگر نمی شود.

1-2- امنیت بین المللی

1-3-امنیت بین منطقه ای

1-4-امنیت منطقه ای

 

• امنیت ملّی:
• می تواند داخلی و خارجی باشد
• 4شاخص ناسیونالیسم:حاکمیت ملّی-قلمرو-شهروند-فرهنگ
• امنیت داخلی
• امنیت عمومی:امنیت انسانهای جامعه نسبت به دولت و نظام سیاسی=تامین اجتماعی
• امنیت اجتماعی:امنیت انسانهای جامعه نسبت به هم.ناظر به رفتار افراد با خودشان.

مثال عدم ستم به یکدیگر

یک اشتباه:

Social security: اصل معنای آن تامین اجتماعی می باشد.مثلاً در حادثه آتش سوزی فرد مورد حمایت قرار می گیرد.

در حالی که societal security به معنای امنیت اجتماعی شده یا همان امنیت جامعوی می باشد.

• امنیت فردیpersonal
• یعنی شخص به ماهو شخص است
• فرد به ماهیت جمعی مربوط نیست
• بین personوindividualتفاوت است.اولی ربطی به ماهیت جمعی ندارد.دومی به ماهیت  جمعی مربوط است.
• ناظر  بر اینست که هر فرد از نظر روحی و روانی نیاز به امنیت دارد در حوزه شخص  خودش.
• سطح دیگری نیز هست که در مطالعات امنیت به آن پرداخته نشده است؟؟؟؟

همه مطالعات امنیتی در حوزه سکولار در نمودار زیر می آید(حوزه مادیت بحث می شود):یعنی  سکولارها به مبدأ و مقصد انسان کاری ندارند.بلکه فقط به دنیای شخص آنهم در حوزه مادی وی  کار دارند.

اما نگاه دینی می گوید قبل و بعد از حوزه مادیت هم امنیت وجود داشته برخلاف سکولاریسم که  امنیت را تنها در حوزه مادیت بحث می کند.حال آنکه قبل و بعد هم مهم است(در حالی که  سکولارها به آن توجه نمی کند و تنها درحوزه عین و هستی را می بیند)

• سطح تحلیل تکوینی: دلالت بر رابطه بین جهان هستی با ماورای آن را دارد که آنهم موجود می  باشد و هست است.از مناسبات هستی و ماورای آن شکل می گیرد.

همین می شود که خداوند می گوید اگر جامعه کافر باشد عذاب می آید.

و مکروا و مکرا... و الله خیر الماکرین

این تحلیل تکوینی قبل و بعد از جهان را نیز در بر می گیرد.