خلاصه خلاصه کتاب درآمدی بر سیاستگذاری امنیت ملی دکتر داود غرایاق زندی فصل اول

نوشته های زیر برگرفته از کتاب درآمدی بر سیاستگذاری امنیت ملّی دکتر داود غرایاق زندی می باشد.

    دولتی قدرت دارد که در محدوده مرزهای خود دارای انسجام باشد.این  گزاره دولت را به ایفای نقش فعال در سیاستگذاری امنیتی کشور ترغیب می کند.جهت تحقّق این مهم دولت ها به قانونگذاری مناسب در این حوزه نیاز دارند تا بتوانند فعالیت های بخش های مختلف خود را هماهنگ سازند.همه این نوشته ها دولت را به اتخاذ  سیاستگذاری امنیتی منسجم و دقیق ترغیب می کند.جهت رفع هر گونه ابهام در این بحث باید به تعریف سیاستگذاری امنیت ملّی پرداخته شود؛ابتدا به تعریف جداگانه سیاستگذاری عمومی و امنیت ملّی می پردازیم:

سیاستگذاری عمومی:

خط مشی در مفهوم کلّی الگوی عملی پایداری است که انتظارات مختلف و گاهی متناقض را پاسخ داده و برای جلب همکاری در حلّ مسائل ایجاد انگیزه می نماید.¹

امنیت ملّی:

تهدید عینی ذهنی علیه بنیان های حیاتی و مشروعیتی یک ساختار سیاسی و همچنین ایجاد بستر مناسب حیات،ترقی،رفاه یا حتّی نفوذ²

برای درک مفهوم امنیت ملّی در قالب یک کشور یا دولت ملّی،باید هفت ویژگی مهم امنیت ملّی را دریافت:

1-امنیت ملّی دارای وجوهی عینی،ذهنی است.

2-امنیت ملّی دارای وجوهی از سلبی یا ایجابی بودن است

3-امنیت ملّی دارای وجوه سخت افزاری/نرم افزاری است.

4-امنیت ملّی دارای وجوه داخلی/خارجی است.

5-امنیت ملّی دارای وجوه تهدید و آسیب است.

6-امنیت ملّی دارای وجوه تهدید/فرصت است.

7-امنیّت ملّی دارای وجوه مطلق بودن / نسبی بودن است.³

در این جا ضمن توجه به این دو بحث یعنی سیاستگذاری و امنیت ملّی،چهار مولفه مهم سیاستگذاری امنیت ملّی یعنی بستر،ساختار،فرایند و کارگزار مورد توجه قرار می گیرد.⁴

الف-مولفه اول سیاستگذاری امنیت ملّی:بستر،زمینه،بافتار

در بحث بستر سیاستگذاری امنیت ملّی باید به هشت عامل زیر توجه شود.⁵

زمینه تاریخی،فرهنگ سیاسی و خصوصیات ملّی منابع انسانی وضعیت جغرافیایی،نظام اجتماعی،افکار عمومی،نظام اقتصادی و ایدئولوژی سیاسی

ب- مولفه دوم سیاستگذاری امنیت ملّی:ساختار

برای ساختار سیاستگذاری امنیت ملّی،ابتدا باید نوع ساختار سیاسی را مشخص کرد زیرا سیاستگذاری در یک نظام فدرال با یک نظام بسیط فرق دارد.دوم باید دید آیا در حکومتی که سیاستگذاری می کند،تفکیک قوا صورت گرفته است یا نه؟نوع و کیفیت قوا در سیاستگذاری اهمیت دارد.همچنین آیا این تفکیک قوا به سیاستگذاری یا به توازی کارکردهای مختلف حکومتی منجر شده است؟و در نهایت آیا در آن نظام اجتماعی،نظام حزبی وجود دارد و اگر وجود دارد از چه نوعی است؟⁶

ج-مولفه سوم سیاستگذاری امنیت ملّی:فرایند

مراحل متعدّدی برای سیاستگذاری طرح شده است.اما از مجموع این مباحث می توان به شش مرحله سیاستگذاری اشاره کرد⁷:

مرحله طرح مسئله

2-دستور کار سیاستگذاری

3-تدوین سیاست و تطبیق آن

4-اجرای سیاست

5- ارزیابی سیاست

د-مولفه چهارم سیاستگذاری امنیت ملّی:کارگزار

سیاستگذاری حرفه ای⁸برخلاف سیاستگذاری عمومی،که بر فرایند تعیین استراتژی های سازمانی،برای اتخاذ یک تصمیم یا تدوین سیاست ها تاکید می کند،بر افراد تاکید دارد و معتقد است علاوه بر توجه به فرایند سنتی سیاستگذاری،افراد کارآمد،توانا و خلاق امکان هدایت بهتر فرایند سیاستگذاری را فراهم می کنند.⁹