نظریه های امنیت داخلی- جلسه سیزدهم

جلسه 13:

بسم ربّ المهدی

• آیا فضای امنیتی یک دست است؟ یا اینکه خود فضای امنیتی زیرمجموعه هایی هم دارد؟
• اگر حوزه امنیت رابسیط بدانیم یک پدیده به محض ورود به این سطح (منظور سطح امنیتی است)امنیتی می شود.

اما فضای امنیتی بسیط نمی باشد بلکه لایه هایی دارد:

• لایه های امنیتی:
• لایه اول: موضوع امنیتی(security subject)

کمترین سطح تعارض بین منافع قدرت و بازیگر را گویند.در این مورد با چیزی به نام براندازی روبرو نیستیم.

 پس موضوع امنیتی دو ویژگی دارد:

1-جنبه تعارض، براندازانه نباشد.

2- شیوع رفتاری نداشته باشد.یعنی مشکل شکل  گرفته را رسانه ای نمی کنند.

موضوع امنیتی در چارچوب نظام و قوانین آن است.

1-    مدیریت موضوع امنیتی

• لازم نیست که سخت و محکم برخورد کنیم.
• لایه دوم: مسئله امنیتی(security issue)

افزون بر ویژگی هایی که در لایه 1 گفته شد،  معترضین قائل به نوعی تغییر و تحوّل نیز در چارچوب نظام می باشند.یعنی شاخص امنیتی ما نیازمند نوعی تغییر می باشد و این تغییر باید این دو ویژگی را داشته باشد تا بشود به آن مسئله امنیتی گفت:

1-    اندک باشد؛ تغییر جزئی در مجموعه فقط اصلاح نیست و تغییر هم می خواهد

2-    در قالب چارچوب باشد.

مثلا  شخصی نسبت به شورای نگهبان معترض است.امّا تغییر ساختار شورا را نمی خواهد بلکه می گوید آقای الف نباید در شورا باشد.

• لایه سوّم امنیتی: مشکل امنیتی(security problem)

گاهی تغییر زیاد است.(مثلا می گوید ساختار خبرگان را تغییر دهیم)

در چنین حالتی نظام باید تغییرات زیادی در چارچوب نظام انجام دهد.به عنوان نمونه چالش بین رییس جمهور(بنی صدر) و نخست وزیر( رجایی) که منجر به تغییر ساختار حکومت از پارلمانی به ریاست جمهوری شد که نمونه بارز یک مشکل امنیتی بود.

همیشه لازم نیست مشکل امنیتی را با پروتکل های امنیتی حل کرد.مثلا گاهی اوقات دستگاه امنیتی به وزارت علوم می گوید این مشکل را برای ما حل کنید.

• لایه چهارم امنیتی: معضل امنیتی

از این لایه تا آخر با اختلافاتی روبرو هستیم که در چارچوب موجود نظام قابل حل نیست و خواستار تغییراتی بر چارچوب(خارج از چارچوب) می باشند.

مشکل امنیتی با ظرفیت قانونی قابل حل می باشد.امّا تغییرات بر چارچوب لوازم و مقتضیاتی می خواهد که با دو روش می توان این تغییر را انجام داد:

1-    ایجاد تغییر با روش اصلاحی----> در لایه چهارم(معضل امنیتی) بررسی می گردد.

2-    ایجاد تغییر با روش انقلابی-----> سه لایه جدید و مجزای امنیتی به وجود می آورد.

• لایه پنجم امنیتی: خطر
• در چنین حالتی تغییر بر چارچوب بوده و شیوع نگرش و تصمیم به ایجاد تغییر بر چارچوب موجود بیشتر صبغه و رنگ نظری دارد تا عملیاتی و میدانی.

(مصطفی سیستانی:مثلا در جامعه زمزمه ای راه می افتد که نظام ولایت فقیه مبنای شرعی ندارد ولی هنوز معترضین به نظام ولایت فقیه وارد میدان مبارزه عملی با نظام نشده اند و تنها این نگرش در اذهان جامعه وجود دارد.)

• لایه ششم امنیتی: بحث امنیتی

اگر خطر همراه با یک چاشنی عمیاتی باشد در چنین حالتی حرف نافی چارچوب به عمل هم وارد می شود.

• لایه هفتم امنیتی:بحران امنیتی

یک وضعیت امنیتی که در آن تغییرات بر چارچوب از حوزه عمل و نظر گذشته و در جامعه گسترده شده است.

• تهدیدات
• در نگاه سلبی: یک امر تعیین شده از قبل و تعریف شده و عینی است
• در نگاه ایجابی: اعتباری است.یعنی بسته به شرایط و مقتضیات محیطی فرق می کند.ممکن است در یک جا یک عمل تهدید قلمداد شود، در جای دیگر خیر.

1-    تهدید امری اعتباری است که دو تا احتمال دارد:

• اعتبار حدّاقلی:

با هر منظری به موضوع نگاه کنیم از لایه چهارم  یعنی معضل امنیتی به بالا را تهدید می گویند.

یعنی هرگاه پدیده ای بوجود آید که خواهان ایجاد بحران باشد، تهدید است.یعنی لایه چهارم، پنجم، ششم و هفتم به ترتیب معضل، خطر، بحث و بحران امنیتی را تهدید گویند.

• اعتبار حداکثری:

حوزه امنیتی با تهدید سروکار دارد.معمولاً نظام های سیاسی اقتدار طلب(بسته) به این نوع اعتبار گرایش دارند.در این نگاه از کوچکترین اختلاف و تعارض( لایه اول:موضوع امنیتی )شروع شده تا با سلاح وارد خیابان شدن(لایه آخر امنیتی:بحران امنیتی) تهدید گفته می شود.این گروه فضای امنیتی را یکپارچه می بیند و سعی در ایجاد حکومت پلیسی دارد.

• امنیتی کردن(securitization):

به معنای اینست که یک پدیده ای را که ذاتاً امنیتی نمی باشد امنیتی تحلیل و  مدیریت کنیم.

اگر یک پدیده را امنیتی کرده، آن پدیده قابلیت خود را از دست داده و در چنین حالتی اعتبار امنیت پایین می آید.

امنیتی کردن یک پدیده امری ناپسند است.

• دو مبنا دارد:

1-    تعریف باری بوزان: اینکه یک پدیده را از سطح فردی، اجتماعی، سیاسی بالا برده آنرا امنیتی قلمداد، تحلیل و مدیریت امنیتی کنیم.

2-    اعتبار حداکثری برای تهدید:

اینکه هر اختلاف و تعارض کوچک و بزرگ در جامعه اتفاق می افتد سریع آنرا امنیتی کنیم.(خودم: مثلا کارگران فلان کارخانه به حقوقشان اعتراض کرده خواستار افزایش حقوق هستند، این اعتراض را امنیتی قلمداد کنیم، خنده دار است نه؟)

به هر صورت در هر دو حالت بالا توان مدیریت کشور با امنیتی کردن پایین می آید.