خلاصه مقاله تبیین افراط گرایی در پاکستان و تأثیر آن بر روابط تهران- اسلام آباد+ ارزشیابی گزارش امنیتی10 درباره سیستان وبلوچستان قسمت اول

 لینک دریافت اصل مقالهhttp://unified-ummah.com/?a=content.id&id=7543&lang=fa

نویسنده محترم مقاله که صاحب نظر در حوزه افغانستان و شبه قاره هند می باشد می فرماید: افراط گرایی هیچ گاه در جامعه پاکستان روح غالب بوده است. البته افراط گرایی مذهبی در پاکستان اگر برایش فکری اندیشیده نشود می تواند پاکستان را تبدیل به چندپاره نماید. سوال این یادداشت اینست که گسترش افراط گرایی در پاکستان در خارج از مرزهای آن به ویژه در رابطه با ایران چه تأثیری بر جای می گذارد؟ فرضیه این نوشته اینست که به دلیل وجود مرزهای طولانی و آسیب پذیر میان ایران و پاکستان از یک سو و تباین بین اصول حاکم بر افراط گرایی سنی پاکستانی و روح مذهبی حاکم بر اندیشه برخی جناح های شیعی در ایران ، خواه ناخواه این دو عنصر به دو قطب مخالف تبدیل شده و یکدیگر را دفع می نمایند و می توانند به همین ترتیب به یک عامل قدرتمند واگرایی در روابط دو کشور تبدیل شوند

برای تبیین تأثیر افراط گرایی در پاکستان بر روابط تهران - اسلام آباد ابتدا لازم است به ریشه های مذهبی ، ریشه های سیاسی ، قلمرو جغرافیایی ، قلمرو جمعیتی، سازمان ها و نهادهای افراط گرا و نگاه افکار عمومی و حاکمیتی پاکستان به این پدیده
بپردازیم . در گام بعدی ضرورت دارد نگرش افراط گرایان به شیعه و جمهوری اسلامی ایران و چگونگی تعامل آنان با یکدیگر را بررسی کنیم و در نهایت متأثر از این شناخت، به تأثیر این افراط گرایی بر روابط ایران و پاکستان بپردازیم.

زمان حکمرانی مسلمانان در شبه قاره به قرن 7 هجری بازمی گردد. حکومت مسلمانان به مناطق شمالی شبه قاره بر پایه اصل کثرت گرایی دینی شکل گرفت. پس از هجوم انگلیس ها بر پایه اصول آنها مبنی بر ایجاد اختلاف در مناطق تحت استعمار بین هندوها و مسلمانان اختلاف ایجاد کردند. این اختلاف مقدمه تأسیس کشور مسلمان پاکستان به رهبری محمد علی جناح که شیعی مذهب بود است.

مسلمانان شبه قاره و سپس پاکستان در دو گروه عمده دسته بندی شده و می شوند : بریلوی ها و دیوبندی ها . نحله فکری بریلوی با تاسیس مدرسه ای توسط مولانا احمدرضا خان بریلوی ( 1931 – 1856 ) در بریلی*  در هند موجودیت یافت. از نظر فرقه ای اکثر بریلوی ها حنفی و مالکی بوده که اهل تسامح و تساهل هستند ، ضروریات مذهب را به خوبی مراعات نموده وبا دیگر فرق اسلامی همزیستی کاملاً مسالمت آمیز دارند. بارقه های صوفی گرایانه و روحیه عاطفی و احساسی شبه قاره ای با اعتقاداتشان در آمیخته و قرائت آرام و ساده ای از مذهب ارائه می کنند. اکثریت اهل سنت پاکستان ( گفته می شود تا 80% ) از این دست هستند. زیارت قبور ، شفاعت بزرگان دین و توسل و دعا را قبول دارند و تسامح آنان تا جایی است که برای زیارت قبور ائمه شیعه به ایران و عراق سفر می کنند.

     نحله فکری دیوبندی با تاسیس مدرسه ای به نام دارالعلوم دیوبند توسط مولانا قاسم نانوتهاوی در شمال هند در 1866 موجودیت یافت. از نظر فرقه ای اکثر دیوبندی ها پیرو اهل حدیث و سلفیه هستند. این جمعیت در اعتقادات خود خشک و متعصب بوده و پرخاشگر و ستیزه جو هستند، با فرق دیگر اسلامی اعم از اهل سنت و شیعه همواره درگیر بوده و به جز خود هیچکس را مسلمان نمی دانند. اینان از ابتدا تا حدود سه دهه قبل به دلیل قلت جمعیتشان در اکثریت مستحیل بودند و جز در موارد معدود درگیری در مراسم عزاداری ماه محرم با شیعه وسنی و یا در جشن هایی نظیر میلاد النبی یا سنی وشیعه ، بروز چشمگیری نداشتند.

تفاوت دیگر این دو تفکر در کیفیت دستیابی به خواسته هایشان است که دیوبندی ها توسل به زور را تجویز می کنند ولی بریلوی ها و شیعیان آن را منوط به خواست و رای مردم می دانند. نگاه این دو گرایش به اقلیت های غیرمسلمان هم متفاوت است. دیوبندی ها آنها را حداکثر اهل ذمه دانسته و مابقی، آنها را شهروند باحقوق مساوی با دیگران می دانند. بر این اساس می توان تخمین زد حداکثر بین 10 تا 15% جمعیت اهل سنت پاکستان ذیل گرایش تندرو دسته بندی شوند.

ریشه های سیاسی افراط گرایی در پاکستان:

رئیس اداره پاکستان می گوید که عربستان و امریکا حدود 3/5میلیارد دلار صرف رونق بخشی جهاد در افغانستان علیه شوروی به دولت پاکستان دادند که بخشی از آن صرف عملیات گردباد یعنی تأسیس مدارس دینی در پاکستان برای آموزش طلاب افغانی شد. مدارسی که ابتدا جهاد با کفار را آموزش می دادند تا طلاب را آماده جنگ با کمونیست ها کند. اما به علت اینکه استادان این مدارس تحصیل کردگان اموزشگاه های افراطی عربستان بوند مشرک پنداشتن هر که به جز پیرو مکتب سلفی و وهابی بود نیز به آنها تدریس گشت. با اتمام جنگ افغان ها علیه شوروی و پیروزی مجاهدین دولت پاکستان به فکر استفاده از این نسخه علیه هند در منطقه جامو و کشمیر افتاد. مآلاً عربستان نیز برای ایجاد یک مانع کنترلی پیرامون انقلاب اسلامی از افراط گرایی در پاکستان و افغانستان علیه ایران استفاده کرد.

تحلیلگران می گویند دولت پاکستان جنگی نیابتی علیه ایران از طرف عربستان در خلال سه دهه گذشته انجام داده است.

انقلاب اسلامی ایران، اشغال افغانستان توسط شوروی، قدرت رسیدن ژنرال ضیاء الحق در پاکستان و استفاده وی از پتانسیل افراط گرایی در دیوبندیان سبب شد افراط گرایی  در پاکستان با سرعت بالایی رشد کند.

انقلاب اسلامی ایران و شعار صدور انقلاب کشورهای زیادی را نگران ساخت. این نگرانی در پاکستان همراه با دستور ضیاء الحق مبنی بر اجرای فقه حنفی در سراسر کشور و اینکه عده ای از شیعیان جهت مقابله با این موضوع به اشغال ادارات در اسلام آباد دست زدند فزونی یافت.

اشغال افغانستان توسط شوروی سبب شد تا غرب و عربستان سعودی تمام هم و غمّ خود را برای بیرون راندن شوروی بگذارند. تأسیس  مدارس مذهبی- نظامی دیوبندی برای طلاب افغان در ایالت سرحد و مناطق آزاد قبایلی در شمال غربی پاکستان افراط گرایی را بیشتر نمود.

اسلامی سازی دولت ضیا الحق منجر به تهیه بستر مناسبی برای گروههای افراطی شد تا به گونه ای قانونی به تربیت نیرو دست بزنند.

قلمرو جغرافیایی و جمعیتی افراط گرایی:

پاکستان از چهار ایالت ( به ترتیب جمعیت ) پنجاب ، سند ، سرحد شمال غربی و بلوچستان و دو منطقه خاص به نام های مناطق شمالی*  و مناطق آزاد قبایلی * تشکیل شده است. پراکندگی مذهبی مردم در این ایالات و مناطق از قاعده مشخصی تبعیت
نمی کند. تقریباً همان تقسیم جمعیتی که برای پاکستان می شناسیم ( 20 تا 25% شیعه ، 75 تا 80% اهل سنت و از میان اهل سنت 85 تا 90% بریلوی و 10 تا 15% دیوبندی ) برای اکثر مناطق صادق است. لیکن نکته قابل توجه این است که بروز و ظهور بیرونی فرق مختلف و نحله های فکری متفاوت ، یکسان نیست. آنچه مهم است این است که در بررسی افراط گرایی در پاکستان باید میان مردم از یک سو و گروه های مذهبی و مدارس دینی از سوی دیگر تفکیک قائل شد. گرچه بریلوی ها از نظر جمعیتی در اکثریت هستند ولی تعداد مدارس مذهبی دیوبندی ها به مراتب بیشتر از مدارس مذهبی بریلویهاست. علاوه بر آن ائمه جماعت مساجد و مدرسان مکتب خانه های حفظ قرآن که اکثراً به نوعی از منابع مالی سعودی تغذیه و تامین می شوند از دیوبندی ها هستند.

پنجاب پرجمعیت ترین ایالت پاکستان از آنجا که نماد کل پاکستان است از سوی نهادهای اطلاعاتی و دولت بیشتر مورد توجه بوده و ایالتی امن می باشد.

ایالت سرحد در شمال غربی پاکستان به مرکزیت پیشاور  به ویژه منطقه سوات در این ایالت به علت وجود مدارس دینی از زمان حمله شوروی به افغانستان منطقه ای ناامن محسوب می شود.

مناطق آزاد قبایلی نیز از جمله مناطق ناامن در مرزهای پاکستان و افغانستان می باشد.

ایالت بلوچستان پاکستان نیز با مرکزیت کویته به علت وجود شیعیان در کنار سنی های دیوبندی و نیز با وجود رادیکال ترین گروه طالبان در این ایالت همواره شاهد ترور مقامات شیعی در کویته بوده است.